ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ ΟΡΩΝ-ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΟΡΙΣΜΟΥ
Οι Μαθησιακές Δυσκολίες:
- είναι διαταραχές που εμποδίζουν την κατανόηση και χρησιμοποίηση του προφορικού ή του γραπτού λόγου.
- Οφείλονται σε νευρολογικές δυσλειτουργίες.
- Μπορεί να εκδηλώνονται σε άτομα μετρίου ή υψηλού πνευματικού επιπέδου, τα οποία εμφανίζουν σοβαρό χάσμα ανάμεσα στο τί φαίνεται ότι μπορούν να αποδώσουν και αυτό που τελικά αποδίδουν.
- Είναι διαφορές στον τρόπο μάθησης και όχι αδυναμία ή ανικανότητα μάθησης.
Οι Μαθησιακές Δυσκολίες μπορεί να είναι ειδικές και να αφορούν σε ένα συγκεκριμένο κομμάτι των ικανοτήτων τους (αριθμητική ικανότητα), μπορεί ωστόσο να αντιπροσωπεύουν μια πιο γενικευμένη δυσκολία που να υπεισέρχεται και σε άλλους τομείς της ζωής του ατόμου (π.χ. στη μνήμη, στην ικανότητα κοινωνικοποίησης, στην συμπεριφορά, στην αυτοεκτίμηση).
Έτσι, οι Μαθησιακές Δυσκολίες χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες και τις Γενικές (ή Γενικευμένες) Μαθησιακές Δυσκολίες.
Γενικές Μαθησιακές Δυσκολίες: Σε αυτή την κατηγορία των Μαθησιακών Δυσκολιών βρίσκονται μαθητές με νοητικές και συναισθηματικές δυσκολίες που παρεμποδίζουν την έκφραση των μαθησιακών ικανοτήτων. Οι Γενικές ή Γενικευμένες Μαθησιακές αφορούν δυσκολίες σε ΟΛΑ τα γνωστικά αντικείμενα και οφείλονται σε χαμηλή νοημοσύνη, σε αποστέρηση πολιτισμικών ερεθισμάτων ως προς τη μάθηση, προβλήματα με την ακοή, με την όραση, τύφλωση, κώφωση και αισθητηριακά προβλήματα. Αυτές οι Δυσκολίες, δηλαδή, εκδηλώνονται ως δευτερογενές σύμπτωμα.
Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες: Οι μαθητές με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες εμφανίζουν ειδικές αναπτυξιακές δυσκολίες της μάθησης και οι δυσκολίες αυτές είναι εγγενείς στο παιδί, δηλαδή δεν μπορούν να προκληθούν από εξωτερικούς παράγοντες. Ωστόσο, οι εξωτερικοί παράγοντες, όπως το οικογενειακό και το σχολικό περιβάλλον, επηρεάζουν σημαντικά την ένταση και τη συχνότητα εμφάνισης των συμπτωμάτων. Οι Ειδικές Μαθησιακές εντοπίζονται σε ειδικά γνωστικά αντικείμενα, όπως είναι η ανάγνωση, η γραφή, τα μαθηματικά.
Από ειδικά τεστ φαίνεται ότι οι επιδόσεις του παιδιού είναι σημαντικά κατώτερες από το αναμενόμενο βάσει: 1) της ηλικίας 2) του νοητικού επιπέδου 3) του επιπέδου της τάξης του.
Οι Μ.Δ. επιδρούν στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά αυτά εκφράζουν (μέσω του γραπτού λόγου) ή προσλαμβάνουν πληροφορίες (μέσα από την ανάγνωση).
Γενικά, πάντως, έχει παρατηρηθεί μια δυσκολία ως προς τον ορισμό των Μ.Δ., λόγω της ποικιλίας και των διαφοροποιήσεων που υπάρχουν μεταξύ τους.
Μερικοί από τους προτεινόμενους ορισμούς που έχουν δοθεί για την Μαθησιακές Δυσκολίες είναι οι εξής:
- «Αναπτυξιακές δυσκολίες στο λόγο και στη γλώσσα»
- «Καθυστερημένη ανάπτυξη σε γλωσσικές ή μαθησιακές ικανότητες με συμπτώματα στο διάβασμα, το γράψιμο ή στη μαθηματική σκέψη»
- «Κινητικές ή ειδικές αναπτυξιακές διαταραχές όταν υπάρχουν δυσκολίες στην απόκτηση γλωσσικών και κινητικών προσόντων, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα της μάθησης, αλλά δεν αποτελούν συγκεκριμένη μαθησιακή διαταραχή» (National Institute of Mental Health, 1999).
Από τον Hammil (1993) επιχειρήθηκε η βελτίωση του ορισμού δια της μεθόδου του «αποκλεισμού». Δηλαδή προσπάθησε να ορίσει τί είναι, με το να επεξηγήσει τι ΔΕΝ είναι οι Μ.Δ.
Εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται στη δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Αν και μια μαθησιακή διαταραχή μπορεί να εμφανίζεται μαζί με άλλες μειονεξίες (νοητική καθυστέρηση, κοινωνικές/συναισθηματικές διαταραχές, περιβαλλοντικές επιδράσεις, όπως πολιτισμικές διαφορές, ανεπαρκής/ακατάλληλη διδασκαλία, ψυχογενείς παράγοντες) δεν είναι το άμεσο αποτέλεσμα αυτών των καταστάσεων.
Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες (Μ.Δ.) εμφανίζουν διακύμανση ανάμεσα στην αναμενόμενη και στην πραγματική επίδοση σε μία ή περισσότερες περιοχές μάθησης, όπως στον:
- Προφορικό λόγο
- Γραπτό λόγο
- Ανάγνωση
- Μαθηματικά
- Προσανατολισμό στον χώρο
Επισημαίνεται ότι οι Μ.Δ. δεν είναι πρωτογενές αποτέλεσμα:
- Αισθητηριακών
- Κινητικών
- Νοητικών ή συναισθηματικών ανεπαρκειών
- Έλλειψης ευκαιριών μάθησης
Επίσης, οι μαθησιακές δυσκολίες (Μ.Δ.) διαφέρουν από τις δυσκολίες μάθησης: Οι Μ.Δ. διαρκούν καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής, σε αντίθεση με τις δυσκολίες μάθησης που είναι πρόσκαιρες. Οι Μ.Δ., επίσης, είναι μία ομάδα εγγενών διαταραχών του κεντρικού νευρικού συστήματος.
ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ-ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ
Οι Μ.Δ. συνιστούν ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα στον σύγχρονο κόσμο.
- 20%: Παγκοσμίως
- 5-10%: Η.Π.Α.
- Ανάλογα ποσοστά στην Ελλάδα.
Πιο συγκεκριμένα:
- Ένα ποσοστό 30% περίπου του μαθητικού πληθυσμού αντιμετωπίζει Μ.Δ.
- 1/3 των παιδιών με Μ.Δ. έχει υψηλή νοημοσύνη και σχεδόν το 1/10 πάρα πολύ υψηλή νοημοσύνη.
- Οι περισσότερες δυσκολίες εντοπίζονται στα γλωσσικά μαθήματα σε ποσοστό μέχρι και 80% από το συνολικό ποσοστό των παιδιών με Μ.Δ.
- Στην Ελλάδα περίπου 10/30 μαθητές μιας τάξης παρουσιάζουν Μ.Δ. και ολοένα αυξάνονται.
- Υψηλότερα ποσοστά Μ.Δ. εμφανίζονται στα παιδιά των πόλεων από ότι των αγροτικών περιοχών.
Οι μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν μια αναπτυξιακή διαταραχή με μεγαλύτερη συχνότητα στα σχολικά χρόνια.
Πρώτες ενδείξεις εκδηλώνονται από την προσχολική ηλικία (π.χ. οπτικο-αντιληπτικές διαταραχές ή διαταραχές λόγου). Από την προσχολική ακόμη ηλικία βλέπουμε στοιχεία που αποτελούν ενδείξεις ότι το παιδί μπορεί να παρουσιάσει αργότερα Μ.Δ. Παρόλα αυτά, οι Μ.Δ. διαγιγνώσκονται στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, όταν ένα παιδί δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις εκπαιδευτικές απαιτήσεις.
Με άλλα λόγια, μια μαθησιακή δυσκολία μπορεί να μην γίνει αντιληπτή στα πολύ μικρά παιδιά, ωστόσο παρατηρούνται από την έναρξη της σχολικής φοίτησης και συνεχίζονται και στις επόμενες τάξεις, ειδικά αν δεν υπάρχει υποστηρικτική διδασκαλία και εξατομικευμένη στις ανάγκες του παιδιού.
ΠΙΘΑΝΑ ΑΙΤΙΑ
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization), εντοπίζονται πέντε (5) ομάδες αιτίων μαθησιακών δυσκολιών:
- Χαμηλό νοητικό δυναμικό (οριακή νοημοσύνη, ήπια/μέτρια/σοβαρή νοητική καθυστέρηση)
- Ιατρικές καταστάσεις , αισθητηριακές διαταραχές, κινητικές δυσκολίες, χρόνια νοσήματα
- Συναισθηματικές Διαταραχές, Διαταραχές συμπεριφοράς
- Δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης, μειωμένες εκπαιδευτικές ευκαιρίες
- Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες: δυσλεξία, δυσαριθμησία, κ.ά.
Η Διαγνωστική Αξιολόγηση πρέπει να λαμβάνει υπ' όψιν της τα εξής:
- Αναπτυξιακό, ιατρικό, κοινωνικό και σχολικό ιστορικό του παιδιού
- Ο αντιληπτικός και εκφραστικός λόγος
- Το μαθησιακό επίπεδο
- Οι νοητικές ικανότητες (ψυχομετρικές δοκιμασίες)
- Η συγκέντρωση/προσοχή
- Συναίσθημα/Διάθεση
- Συμπεριφορά-Στάση απέναντι στην εξέταση
ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ
- Διαταραχή της Ανάγνωσης
- Διαταραχή της Γραπτής Έκφρασης-Δυσγραφία
- Δυσλεξία
- Διαταραχή των αριθμητικών ικανοτήτων-Δυσαριθμησία
- Μαθησιακή Διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (κατά DSM V - εγχειρίδιο διαγνωστικών κριτηρίων της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας)
ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ - ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ
Το Νηπιαγωγείο, ως χώρος εκπαίδευσης, αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό σχολικό πλαίσιο, καθώς σε αυτό εδραιώνονται οι βάσεις για την περαιτέρω σχολική ζωή ενός μαθητή.
Παρέχει στα παιδιά πολλές ευκαιρίες:
- Ανάπτυξης
- Διερεύνησης
- Ανακάλυψης
- Παιχνιδιού
- Απόλαυσης
Η παιγνιώδης αντίληψη των δραστηριοτήτων του Νηπιαγωγείου προφυλάσσει σε μεγάλο βαθμό το παιδί και βοηθά πολύ τους εκπαιδευτικούς να εργαστούν. Έτσι, είναι εφικτό να ξεπεραστούν σε μεγάλο βαθμό οι δυσκολίες του νηπίου.
Επίσης, στο Νηπιαγωγείο δεν μπορεί κανείς να διαγνώσει ένα παιδί ότι παρουσιάζει Μ.Δ. Μπορούν, όμως, να εντοπιστούν δυσκολίες, για τις οποίες αν δεν γίνει παρέμβαση, μπορούν στην συνέχεια να μετατραπούν σε Μ.Δ. στο Δημοτικό.
Η προσχολική ηλικία (3-6 ετών) αποτελεί μια δύσκολη αναπτυξιακή φάση για ανίχνευση ενδείξεων Μ.Δ., καθώς διάφορες συμπεριφορές του παιδιού μπορεί να συγχέονται με προβληματικές συμπεριφορές που να αποτελούν φυσιολογικές συμπεριφορές λόγω ηλικίας.
Τέλος, υπολογίζεται ότι τα παιδιά με επικινδυνότητα για Μ.Δ. αποτελούν το 1/3 των παιδιών προσχολικής ηλικίας.
Πολλά παιδιά παρουσιάζουν πρώιμες ενδείξεις επικινδυνότητας.
- Σωματικές- Συμπεριφορικές - Γνωστικές Δυσκολίες
- Μειωμένη Γνωστική Ανάπτυξη
- Καθυστέρηση/Ανεπάρκειες Λόγου ή Ομιλίας
- Δυσκολίες Συγκέντρωσης
- Ανεπαρκής Ψυχοκινητική Ανάπτυξη
- Οπτικο-αντιληπτικές Διαταραχές
Η σημαντική διακύμανση των γνωστικών ικανοτήτων του παιδιού αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του γνωστικού προφίλ παιδιών σε επικινδυνότητα για Μ.Δ. με ιδιαιτερότητες που εκδηλώνονται με δυσκολίες σε διάφορους τομείς, όπως η απόκτηση και χρήση του λόγου.
Στον χώρο της Πρώιμης Παρέμβασης δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στον αναπτυξιακό χαρακτήρα των Μ.Δ. Η βασική διαταραχή ίσως να προϋπάρχει από την προσχολική ηλικία και στη συνέχεια μετεξελίσσεται σε Μ.Δ. Αν αυτές εντοπιστούν εγκαίρως και αντιμετωπιστούν κατάλληλα, μπορούμε να προλάβουμε τη σχολική αποτυχία και τα αρνητικά συναισθήματα που συχνά τη συνοδεύουν. Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία του παιδιού, τόσο πιο δύσκολη είναι η αντιμετώπιση των δυσκολιών του, τόσο στον μαθησιακό, όσο και στον ψυχολογικό τομέα.
Η πρώιμη παρέμβαση μπορεί να ανατρέψει τους παράγοντες επικινδυνότητας, που θα οδηγήσουν σε κάποια μορφή αναπτυξιακής καθυστέρησης, δυσλειτουργίας, καθώς και εκδηλώσεις άγχους.
